دعا از دیرباز به عنوان یکی از مهم ترین ارکان معنوی در زندگی انسان شناخته شده است. در آموزه های دینی و فرهنگی جوامع مختلف، بر اهمیت دعا و نیایش تاکید فراوانی شده است. دعا به عنوان راز و نیاز با خداوند متعال، نه تنها راهی برای برآورده شدن حاجات و خواسته های انسان است، بلکه فواید و برکات فراوانی نیز در زندگی فردی و اجتماعی به ارمغان می آورد. در این مقاله، به بررسی آثار و برکات دعا خواهیم پرداخت.
عبادت و دعا از مهم‌ترین ارکان دین اسلام هستند. دعا به معنای درخواست از خداوند است.
نیت در عبادت
یکی از مهم‌ترین شرایط قبول عبادت، نیت صحیح است. نیت به معنای قصد و هدف است. عبادتی که با نیت صحیح انجام شود، مورد قبول خداوند قرار می‌گیرد و عبادتی که با نیت نادرست انجام شود، مورد قبول خداوند قرار نمی‌گیرد.
نیت در دعا
دعا نیز مانند سایر عبادات باید با نیت صحیح انجام شود. نیت صحیح در دعا، تقرب به خداوند است. دعاکننده باید فقط به خاطر رضایت خداوند دعا کند و هیچ هدف دیگری نداشته باشد و فقط از او و یا نمایندگانش بخواهد.
آثار و برکات دعا
دعا علاوه بر اینکه باعث تقرب به خداوند می‌شود، دارای آثار و فواید دیگری نیز هست. از جمله این آثار و فواید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
کسب معرفت
یکی از شروط مهم دعا، کسب معرفت و شناخت صحیح نسبت به خود و خداوند است. انسان باید به این درک برسد که در برابر عظمت خداوند، فقیر محض و نیازمند مطلق است. او باید بداند که خداوند بی‌نیاز از هر موجودی است و نیازهای همه را برآورده می‌کند. همچنین، انسان باید به این باور برسد که هیچ چیز بدون اراده خداوند رخ نمی‌دهد و هر آنچه او اراده کند، به سرعت تحقق می‌یابد.
در واقع، دعا زمانی به اوج اثرگذاری خود می‌رسد که از سرِ معرفت و شناخت عمیق باشد. انسان با شناخت صحیح خود و خداوند، با خضوع و خشوع تمام به درگاه الهی می‌رود و با یقین و ایمان کامل، حاجات خود را از او طلب می‌کند.
خداوند در آیه 82 سوره یس می فرماید: انما امره اذا اراد شیئا ان یقول له کن فیکون. کار خداوند، هنگامی که اراده چیزی کند، فقط این است که به آن چیز بگوید: “باش!” و آن چیز بلافاصله موجود می‌شود.
با درک این معرفت، انسان با تمام وجود و با اخلاص کامل دعا خواهد کرد و همین امر سبب اجابت دعای او می‌شود.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در تفسیر آیه “فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ” (بقره، آیه 186) می‌فرمایند: “یعنی مردم باید بدانند که خداوند قادر است هر آنچه را که بخواهند به آنها عطا کند.”
و هنگامی که از آن حضرت درباره علت عدم استجابت دعا پرسیدند، فرمود: “زیرا شما کسی را میخوانید که او را نمی‌شناسید.” (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۲۳)
آرامش روانی
در پیچ و خم زندگی، گاه با مشکلاتی روبرو می‌شویم که از عهده حلّ آنها برنمی‌آییم. فشار انجام کارهایی فراتر از توانمان، اضطرابی طاقت‌فرسا را به وجود می‌آورد که گویی رهایمان نمی‌کند. در این میان، بهترین راه حل برای رهایی از اضطراب و یافتن آرامش، دعا و راز و نیاز با خداوند است.
دعا، برقراری ارتباطی عمیق با خالقی توانمند است. خدایی که بر هر کاری قادر است و امید و دلگرمی را به قلب انسان هدیه می‌دهد. با اتکا به قدرت بی‌کران الهی، ایمان می‌آوریم که اگر صلاح بداند، به آسانی آن فشارها و سختی‌ها را از سر راهمان برمی‌دارد.
خودسازی
ارتباط با خداوند و راز و نیاز با او، دریچه‌ای به سوی آرامش و معنویت است. اما این ارتباط، زمانی ثمربخش خواهد بود که اعمال ما نیز در راستای خواست و رضایت خداوند باشد.
قرآن کریم در آیه ۲۶ سوره شوری می‌فرماید: “خداوند دعای کسانی را اجابت می‌کند که ایمان داشته باشند و عمل صالح انجام دهند.”
بنابراین، برای سخن گفتن با خدا و طلب حاجت از او، نیازمند دلی پاک و اعمالی صالح هستیم. امیرالمومنین (علیه السلام) نیز در این باره می‌فرمایند: “پرهیزگار باشید، اعمالتان را نیکو و درونتان را برای خدا خالص کنید تا خداوند دعایتان را اجابت کند.” (شیخ حر عاملی، مستدرک الوسایل، ج ۵، ص ۲۶۹)
ترک گناه، شرط اساسی اجابت دعا
همانطور که می‌بینیم، شرط به اجابت رسیدن دعا، دوری از گناه و عمل به دستورات الهی است. کسی که حقیقتاً درخواستی از خدا دارد، مراقب اعمال و رفتار خود خواهد بود و تلاش می‌کند تا با دلی پاک و اعمالی صالح، به درگاه خداوند متعال دعا کند.
رهایی از آتش دوزخ
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: در روز قیامت، به گروهی از بندگان امر می‌شود که به سوی جهنم رهسپار شوند. در آن هنگام، خداوند متعال به مالک جهنم می‌فرماید:
به آتش دوزخ فرمان بده که پاهای این بندگان را نسوزاند، زیرا آنان با این پاها به سوی مساجد و اماکن عبادی گام برمی‌داشتند. همچنین به آتش بگو که صورت‌هایشان را نسوزاند، چرا که اینان با وضو و طهارت، به درگاه خداوند متعال حاضر می‌شدند. و از آتش بخواه که دست‌هایشان را نسوزاند، زیرا اینان در دعا و نیایش، دست‌های خود را به سوی خدا بلند می‌کردند. (ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۶۰)
جلب روزی
در آغوش رحمت الهی، روزی هر مخلوقی مقدر شده است. خداوند، روزی دهنده بی‌منت تمام موجودات است، از کوچکترین مورچه تا بزرگترین نهنگ. اما در این میان، رازهایی برای گشایش درهای روزی و جلب نعمت‌های بیشتر و بهتر وجود دارد. دعا، کلیدی طلایی برای به منصه ظهور رساندن این رازهاست.
پیامبر اکرم اسلام (ص) در حدیثی نورانی می‌فرمایند: رزق و روزی به تعداد قطرات باران از آسمان نازل می‌شود. (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۹) این حدیث، تصویری شگفت‌انگیز از فراوانی و بی‌کرانگی روزی الهی را به نمایش می‌گذارد. گویی باران رحمت الهی بی‌وقفه بر زمین نازل می‌شود تا هر کس به قدر ظرفیت و تلاش خود از آن بهره‌مند شود. اما در این میان، دعا نقشی اساسی ایفا می‌کند. دعا، دریچه‌ای به سوی فضل و کرم بی‌حد الهی است و دریچه‌ای برای جلب نعمت‌های بیشتر و بهتر.
محبوبیت نزد خدا
انجام هر عبادتی، انسان را به محبوبیت در درگاه حق تعالی نزدیک‌تر می‌کند. گویی با هر عبادت، نوری در قلب انسان روشن می‌شود که او را در مسیر قرب الهی رهنمون می‌شود. در میان عبادات، دعا جایگاهی رفیع و والا دارد. دعایی که از اعماق وجود برمی‌خیزد و نجوا با معبودی مهربان و بخشنده است.
دعا، افضل عبادات
در روایات و احادیث متعددی، از دعا به عنوان افضل عبادات یاد شده است. گویی دعا، چکیده و عصاره تمام عبادات است. در دعاست که انسان با خضوع و خشوع تمام، نیازها و خواسته‌های خود را به خداوند عرضه می‌کند و از او یاری می‌طلبد.
امام باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه “ان ابراهیم لحلیم اوّاه منیب” (هود/۷۵) می‌فرمایند: “اوّاه کسی است که بسیار دعا می‌کند.” این تفسیر، بر اهمیت دعا در زندگی مؤمنان تأکید می‌کند. دعا، وسیله‌ای برای تقرب به خداوند و جلب رحمت و فضل الهی است.
سخن پایانی
دعا و نیایش، فواید و برکات فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. دعا راهی برای ارتباط با خداوند متعال، افزایش ایمان و توکل، آرامش روح و روان، افزایش صبر و شکیبایی، توبه و استغفار، افزایش شکرگزاری، هدایت و راهنمایی، افزایش همبستگی و انسجام اجتماعی، کاهش آسیب های اجتماعی، افزایش صلح و دوستی، ترغیب به نیکوکاری و اصلاح جامعه است.
بنابراین، دعا و نیایش به عنوان یک عمل معنوی ارزشمند، نقشی اساسی در ارتقای کیفیت زندگی انسان در ابعاد مختلف دارد و ما در این نوشته تلاش نمودیم برخی از آثار و برکات دعا را برای شما گرامیان کرد هم آوریم.
سفارش مفاتیح الجنان از صافات
مفاتیح الجنان یکی از بهترین کتاب‌ها برای انواع دعاها است. این کتاب شامل مجموعه‌ای از دعاها، زیارات، و اعمال عبادی است که از پیامبر اسلام و ائمه اطهار (علیهم الصلاه و السلام) نقل شده است. شما گرامیان می توانید هم اکنون نسبت به سفارش آن اقدام فرمایید و از برکات دعا های مختلف بهره مند گردید.
